Μικρη μελετη για τις Ελεγειες του Ντουινο

Rainer Maria Rilke.( 1875 - 1926 ) Ενας απο τους σπουδαιοτερους συγχρονους ποιητες. Η Δευτερη Ελεγεια. "Ειναι Τρομερος Καθε Αγγελος.." Αντηχει τον φοβο της αποκαλυψης, μεσα στο μυαλο μας, την ιδια στιγμη που τον καθησυχαζει με την διαπιστωση του. Οταν αποδεχτουμε τον φοβο του ανειπωτου, του αγνωστου της ψυχης, η ελευθερια, μας ανοιγει την πορτα στα μονοπατια τα πιο δυσκολα.. Εκεινα τα αταξειδευτα, κακοτραχαλα μονοπατια του νου. Η δυσκολια της αποδοχης, παραμεριζεται συντομα απο εναν ανεμοστροβιλο νεων ιδεων.. Ειναι Τρομερος.. Μα που εγκειται η τρομεροτητα του? Στο οτι ειναι Αγγελος, η στο οτι ειναι αγνωστος? Οταν εξαγγειλει ο'τι εχει να μας πει και πλεον δεν υπαρχει μυστικο, οταν γνωρισουμε, μεσα απο αυτον, την οργη και την τρυφεροτητα, την δυναμη της παρουσιας και την παρακολουθηση του, τοτε θα πλησιασουμε, ισως, την πιθανοτητα να εχουμε καταλαβει την αντηχηση της παρουσιας του και μονον την αντηχηση, μεσα μας. " Κι ομως, αλοιμονο μου, σας εξυμνω, σχεδον θανασιμα πουλια της ψυχης, παρ'οτι σας ξερω.." Η ψυχη δημιουργει μεσα απο δυσκολες διεργασιες, οντοτητες οι οποιες εχουν ζωη, ανεξαρτητα απο αυτην. Ετσι ειναι οι Αγγελοι. Ομως ειναι θανασιμοι γιατι εχουν την πνευματικοτητα και τις δυναμεις, μιας και ανηκουν σε αλλο επιπεδο. Υπαρχει η γνωση μεσα μας αλλα υπαρχει και η αδυναμια. " Μα ποιοι ειστε" Η αιωνια ερωτηση! Τι γνωριζουμε για μας και τι εξω απο μας? Ποιοι ειναι αυτοι που φαινονται? Αυτοι που βλεπουμε χωρις ματια? Ποιοι ειναι? Που βρισκεται το υπερβατικο σε αυτην την ερωτηση? Μηπως μετα και περα απο την δικη μας ζωη? Μηπως στον Θανατο που μας ακολουθει, μας συνοδευει και κλωθει γυρω μας εναν αορατο ιστο απο υπαρξεις, ιδεες, λογους κι αιτιες χαμενων ευκαιριων? " Οι αγαπημενοι τηε Δημιουργιας.." Αυτοι που κρατουν στα χερια την ζωη και τον θανατο.. Οι κορυφες, η γυρη, το φως, οι σκαλες, η Ουσια.. Το καθετι που αγγιζοντας δημιουργει περα απο εμας. Και εξαφνα!! Να η επιστροφη!! Καθρεπτες!! Ο'τι εχουν, γυριζει σε αυτους, μαζι και η δικη μας ζωη, το δικο μας φως, ο δικος μας αγωνας, ξανα πισω σε αυτους, με τον θανατο!!! Καθρεπτες!!! Ο'το πιο σκληρο και ακαμπτο! Αλλα και δικαιο, χωρις ψευτικες πια υποσχεσεις και υποθεσεις.. " Εξανεμιζομαστε.." Ο χρονος, αρκετος χρονος, μας παιρνει σιγα σιγα το αρωμα και το κανει απαλο χαδι της ψυχης.. Με την ανασα μας, ο ερωτας, γεμιζει τον κοσμο γυρω και μεσα.. Λιγο - λιγο παιρνει την Ουσια και φτανει ως τον Θανατο. Ειναι οι ερωτες μικροι θανατοι πριν απο το τελος? Κι αν ειναι, γιατι αυτη η αγωνια να αποκτησουμε τον αλλο? Γιατι αυτος ο ποθος να γινουμε ενα? Μηπως η ενωση αυτη, η τοσο προσκαιρη, μας δινει λιγο ακομη χρονο? Λιγο περισσοτερο χρονο πριν η αναγκη, ( ο θανατος ) μας φερει στο αναποφευκτο? Ειναι τοσο αναγκαιο λοιπον να εχουμε αφησει το ιχνος μας μεσα απο το δημιουργημα του ερωτα? Ειναι απαραιτητη, η δικη μας μικρη συμβολη στο απειρο σκοταδι και στο αιωνιο φως? Μονο και μονο η αναγκη να αποδειξουμε την υπαρξη μας, μας φερνει, με τον ερωτα, κοντα στο απολυτο. Και ειναι τοτε που οι ψυχες διπλωνουν μεσα τους το απειρο, οταν ερωτευμενες, δημιουργουν μια νεα εικονα μας.. Για να υπαρξει μετα απο μας.. Και τα χαδια του ερωτα λοιπον, εξορκιζουν τον θανατο.. Εφοσον το δερμα που νοιωθει δεν ξεχνα.. Και τα χειλη που φιλουν, κρατουν την γευση του αλλου.. η συνουσια δεχεται το κορμι ολοκληρο και το ξαναπλαθει.. Ετσι ο θανατος δεν φτανει ως εμας.. Ετσι η ζωη μας, αφηνει το ιχνος της.. Και αυτη η σφοδρη επιθυμια, μας μετουσιωνει στην προτερη μορφη μας.. Γινομαστε κι εμεις ξανα ενα κομματι του πριν, ενα κομματι του μετα, ενας φαρος ομορφης νιοτης, ατελευτητης και ασιγαστης.. Επιστρεφουμε στην Ουσια της δημιουργιας.. " Κι ολα συμφωνουν εμας ν' αποσιωπησουν, εν μερει πιθανως απο ντροπη, κι εν μερει σαν αρρητη ελπιδα." Κλεινουμε τα ματια στη διαρκεια του ερωτα, για να δουμε τα εσωτερικο φως, για να μη δουμε το υπαρχον.. Το σκοταδι ειναι αχρονο, δεν εχει ουτε τοπο ουτε διαρκεια.. Δεν εχει ζωη η θανατο.. Και η ελπιδα εκει δεν μπορει να πεθανει.. Βρισκεται αεναως μεσα μας.. " Οταν ο ενας στου αλλου τα χειλη ερχεται και σμιγει, γουλια τη γουλια, ω πως πινοντας αυτος παραξενα ξεφευγει απο την ποση." Οι Αγγελοι λοιπον, πανω στα φτερα τους, στην αιωνια αγκαλια τους, κρατουν τον ερωτα ως τελευταια ελπιδα και ως τελευταια πραξη του ανθρωπινου παθους για ζωη. Με καθε νεο πλησιασμα, με καθε ανασα, με καθε γουλια απο το ζεστο κρασι, φτανουμε στην ακρη της μικρης μας ζωης και ανοιγουμε την ψυχη, στην γευση του τελευταιου φιλιου που δωσαμε, στην αισθηση της τελευταιας αγκαλιας. Τοτε βλεπουμε στο σκοταδι αυτα που κρυβαμε βαθια και βρισκουμε τον χρονο και τον τοπο μεσα μας.. " Ως εδω ειμαστε εμεις, τοσο μπορουμε ν' αγγιζομαστε, πιο δυνατα μας ακουμπουν οι θεοι. Ομως αυτο ειναι δικη τους υποθεση"

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΛΕΓΕΙΑ

Ειναι τρομερος καθε αγγελος. Κι ομως, αλιμονο μου, σας εξυμνω, σχεδον θανασιμα πουλια της ψυχης, παρ'οτι σας ξερω. Που 'ναι οι μερες του Τωβια, οταν εστεκε απ' τους πλεον ακτινοβολους ενας στην απλη την εξωπορτα μεταμφιεσμενος καπως για ταξειδι κι οχι πια τρομακτικος΄ (νεαρος μπροστα στον νεαρο που περιεργος εξω κοιτουσε). Αν ο αρχαγγελος, επικινδυνος τωρα, εμφανιζοταν πισω απο τ' αστρα κι ενα βημα μοναχα κατεβαινε προς εμας, απ' το καρδιοχτυπι θα 'σπαγε η καρδια μας. Μα ποιοι ειστε? Απο νωρις ευδοκιμησαντες της Δημιουργιας οι χαιδεμενοι, οροσειρες, βουνοκορφες στη ροδαυγη ολης της πλασης¨ γυρη ανθηρης θεοτητας, αρμοι φωτος, διαδρομοι, σκαλες, θρονοι, χωροι πεμπτουσιας, ασπιδες αγαλλιασης, σαλος παραφορα εκστατικης συγκινησης και ξαφνικα, ξεχωριστα, καθρεφτες, που οση ομορφια απ' τον καθεν' ανεβλυσε πισω την αντλουν παλι στην ιδια του την οψη. Ομως εμεις, οταν αισθανομαστε, εξανεμιζομαστε¨ αχ, εμεις τον εαυτο μας εκπνεουμε εκει περα¨ απο καρβουνο σε καρβουνο ασθενεστερο αρωμα αναδιδουμε. Αν και καποιος θα μας ελεγε "Ναι, στο αιμα μου περνας, αυτο το δωματιο, η ανοιξη πλημμυριζει απο σενα...". Τι ωφελει, δεν μπορει να μας κρατησει, θα χανομασταν μεσα του και γυρω του. Κι εκεινους, που 'ναι ομορφοι, Ω ποιος να τους συγκρατησει? Ακαταπαυστα το προσωπο τους αναδεικνυεται, και σβηνει. Σαν την παχνη απ' το πρωινο γρασιδι ο,τι ειμαστε απο πανω μας σηκωνεται, σαν την αχνα απο ενα καυτο φαγητο.Ω χαμογελο, που πας? Ω αναβλεμμα, νεο, θερμο κυμα της καρδιας που ξεμακραινεις΄ κι ομως, αλιμονο μου, αυτο ειμαστε. Εχει αραγε το συμπαν, οπου μεσα του διαλυομαστε, τη γευση μας? Αληθεια οι αγγελοι ανακτουν μοναχα ο,τι απ' τους ιδιους ανεβλυσε, η καμια φορα, σαν απο λαθος, και κατι λιγο μαζι απ' τη δικη μας ουσια? Ειμαστε στα χαρακτηριστικα τους τοσο μοναχα αναμειγμενοι οσο εκεινο το ακαθοριστο στο υφος των εγκυων? Δεν το αντιλαμβανονται αυτοι μεσα στη δινη της επιστροφης στον εαυτο τους. ( Και πως να το αντιληφθουν?) Οι ερωτευμενοι θα μπορουσαν, αν καταλαβαιναν, παραξενα μες τον νυχτερινο αερα να μιλουν. Γιατι φαινεται πως ολα μας αποκρυπτουν. Δες, τα δεντρα υπαρχουν¨ τα σπιτια οπου κατοικουμε ειναι ακομη στη θεση τους. Μοναχα εμεις περνουμε απ' το ενα στο αλλο σαν αερας που αλλαζει. Κι ολα συμφωνουν εμας ν' αποσιωπησουν, εν μερει πιθανως απο ντροπη, κι εν μερει σαν αρρητη ελπιδα. Ερωτευμενοι, εσεις που αρκεισθε ο ενας στον αλλον, εσας ρωτω για μας. Κρατιεστε. Μα εχετε αποδειξεις? Δειτε, σε μενα συμβαινει καποτε τα χερια μου το ενα το αλλο να νιωθουν, η το ταλαιπωρημενο μου προσωπο να προφυλασσεται μεσα τους. Αυτο μου δινει μια καποια αισθηση. Ποιος ομως θα τολμουσε γι' αυτο μοναχα να υπαρχει? Αλλα εσεις που στον ενθουσιασμο του αλλου αυξανεσθε, εως οτου καταβεβλημενος αυτος σας ικετευει" Οχι αλλο..."¨ εσεις που στα χερια του γεματοι νιωθετε σαν τα φθινοπωρινα σταφυλια¨ εσεις που καποτε μαραζωνετε, μοναχα γιατι ο αλλος εχει πληρως το πανω χερι¨ εσας ρωτω για μας. Ξερω, αγγιζεστε πανευτυχεις, γιατι το χαδι διαρκει, γιατι δεν χανεται το σημειο εκεινο που τρυφερα εσεις σκεπαζετε¨ γιατι εκει απο κατω νιωθετε την καθαρη διαρκεια. Ωστε σχεδον την αιωνιοτητα υποσχεται η αγκαλια σας. Κι ομως, οταν των πρωτων ματιων το ριγος ξεπερασετε και τη λαχταρα στο παραθυρο, τον πρωτο περιπατο μαζι μια φορα μεσα απ' τον κηπο¨ ερωτευμενοι εισαστε ακομη τοτε? ?Οταν ο ενας στου αλλου τα χειλη ερχεται και σμιγει, γουλια τη γουλια¨ Ω πως πινοντας αυτος παραξενα ξεφευγει απ' την ποση. Δεν σας εξεπληξε στις αττικες στηλες η περισκεψη της ανθρωπινης χειρονομιας? Δεν ηταν ο ερωτας κι ο χωρισμος τοσο αναλαφρα στους ωμους βαλμενοι, σαν να 'ταν απο αλλο υλικο πλασμενοι απ' ο,τι σε μας? Θυμηθειτε τα χερια, διχως βαρος στηριζονται στον κορμο, μολονοτι εκει βρισκεται η δυναμη. Τουτοι οι συγκρατημενοι γνωριζαν ετσι ¨" Ως εδω ειμαστε εμεις, τοσο μπορουμε ν' αγγιζομαστε, πιο δυνατα μας ακουμπουν οι θεοι. Ομως αυτο ειναι δικη τους υποθεση". Να βρισκαμε κι εμεις κατι καθαρο, μετρημενο, λιγοστο κι ανθρωπινο, μια δικη μας λωριδα ευφορης γης αναμεσα στον ποταμο και τα βραχια. Αφου η ιδια μας η καρδια μας υπερβαινει ακομη οπως εκεινοι. Και πια δεν μπορουμε να την αναζητουμε σε εικονες που την απαλυνουν, μητε σε σωματα θεικα, οπου μεγαλοπρεπως ηρεμει. Rainer Maria Rilke